Sprawiedliwość

Sprawiedliwość to tytuł przedstawienia na podstawie scenariusza Mi­chała Zadary i Nawojki Gurczyńskiej, które miało premierę w warszaw­skim Teatrze Powszechnym im. Zygmunta Hübnera 10 marca 2018 roku, dokładnie pół wieku po wydarzeniach Marca 1968. Jego tematem jest wypędzenie obywateli polskich pochodzenia żydowskiego, dla którego pretekstem stały się protesty studentów i intelektualistów przeciwko komunistycznym władzom, wywołane zdjęciem z afisza Teatru Naro­dowego Dziadów Adam Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. Czworo aktorów (Ewa Skibińska, Barbara Wysocka, Arkadiusz Brykal­ski i Wiktor Loga-Skarczewski) przeprowadzało na scenie proces śled­czy, który miał odpowiedzieć, czy i kogo można postawić przed sądem, oskarżając o współudział w wygnaniu polskich Żydów. Teatralne docho­dzenie było odbiciem i wynikiem śledztwa, które we współpracy z histo­rykami i prawnikami Michał Zadara przeprowadził w trakcie prac nad przedstawieniem. Ich rezultat stanowiło oficjalne Zawiadomienie o możliwo­ści popełnienia zbrodni przeciwko ludzkości, prezentowane na scenie. Zapowiedź jego oficjalnego złożenia puentowała przedstawienie. Po dwóch latach od premiery Michał Zadara wraz ze współpracownikami dokończył pracę nad ostateczną formą Zawiadomienia. Wobec narastających wątpliwości co do obecnego stanu polskiego wymiaru sprawiedliwości nie złożył go jednak w prokura­turze, ale opublikował jako najobszerniejszą część książki, którą we współpracy z Teatrem Powszechnym i kierowaną przez niego organizacją CENTRALA postanowiło opublikować „żywosłowie”.
 
Główny trzon tomu Sprawiedliwość 1968-2018 tworzą: scenariusz przedstawienia Sprawiedliwość, Zawiadomienie o możliwości popełnienia zbrodni przeciwko ludzkości wraz z załącznikami (m.in. opnie Michała Głowińskiego, Jacka Leociaka i Jacka Wasilewskiego, oraz prowadzona przez Michała Zadarę rozmowa na temat prawno-politycznych kontekstów i wyników projektu, w której udział wzięli Paulina Kieszkowska-Knapik, Urszula Lisowska, Paweł Marcisz, Grzegorz Niziołek).
 
Ta książka to kolejna próba postawienia pytań, o których większość Polaków najwyraźniej chce zapomnieć. Pozornie sformalizowana i chłodna, ujęta w retorykę i język prawa, ale może właśnie dlatego szczególnie prowokacyjna i zmuszająca do myślenia