Żywosłowie to termin zaproponowany przez Juliusza Osterwę (1885-1947), aktora i społecznika, współzałożyciela przedwojennego Teatru Reduta, na określenie słowa, które jest nie tylko „znakiem myśli, posłańcem idei czy nawet wyrazem uczuć”, ale działa bezpośrednio, jest skuteczne i urzeczywistnione.

 

Dariusz Kosiński, Żywosłowie

​

​

„Żywosłowie. wydawnictwo” powstało z inicjatywy Dariusza Kosińskiego i Katarzyny Woźniak-Shukur, jako rozwinięcie i poszerzenie działalności pracowni przekładu „żywosłowie”, założonej dwanaście lat temu przez Katarzynę Woźniak-Shukur. To inicjatywa, której zasadniczym celem jest wprowadzenie na rynek różnego rodzaju książek, które przyczynią się do poszerzenia wiedzy o teatrze i innych sztukach przedstawieniowych, pogłębienia świadomości ich społecznej roli oraz ożywienia dyskusji nad performatywnymi aspektami kultury, życia społecznego i indywidualnego. Wychodząc od specyficznie rodzimego sposobu rozumienia i praktykowania tego, co zwykło nazywać się „teatrem”, chcemy uczynić szeroko rozumiane przedstawienia przedmiotem refleksji humanistycznej podejmującej najważniejsze wyzwania współczesności.

​

Żywosłowie to nazwa ukuta przez Juliusza Osterwę (1885–1947), polskiego aktora, reżysera, działacza teatralnego i społecznego, współtwórcę i współkierownika pierwszego polskiego laboratorium teatralnego, Reduty. W ten sposób określał sztukę, która po oczekiwanej przez niego Wielkiej Przemianie miała zastąpić teatr. Mówiąc najprościej, Żywosłowie to sztuka żywego, czyli działającego słowa, słowa skutecznego, bo wyrastającego z głębokiego przeżycia. Idea ta wprost nawiązywała do polskiej tradycji romantycznej, przede wszystkim do Mickiewiczowskiej poezji czynnej, zakorzenionej zarówno w tradycji ludowej, jak i specyficznie reinterpretowanej tradycji chrześcijańskiej. Żywosłowie łączy sztukę przedstawieniową, wieszczą poezję, „pieśń gminną” i liturgię w daleki od ortodoksji splot, który można widzieć jako jedną z najważniejszych tradycji kultury polskiej.

​

Na linii tej tradycji znajdują się poszukiwania i dokonania artystów, którzy są dla nas, twórców wydawnictwa „żywosłowie” szczególnie ważni: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Stanisława Wyspiańskiego, Juliusza Osterwy i Mieczysława Limanowskiego, Jerzego Grotowskiego. Wyznaczają one tradycję, którą Dariusz Kosiński nazwał kiedyś „polskim teatrem przemiany”, uznając, że to ona przede wszystkim decyduje o specyfice polskiej kultury teatralnej, a może i polskiej kultury w ogóle. Niezależnie jak dziś te tezy oceniać, wydaje nam się, że potrzebny jest powrót do tej tradycji, jej przemyślenie, także krytyczne. To właśnie uznajemy za cel wiodącej linii wydawniczej wyznaczanej już przez pierwsze tytuły. Chcemy publikować książki, które na różne sposoby będą przedstawiać, analizować i interpretować dokonania twórców idących „przez teatr – poza teatr”, tropić rodzimą tradycję żywosłowia w jej rozlicznych przejawach, modyfikacjach, przejęciach, kontekstach i analogiach. Będziemy się przy tym starali ukazać jej wielonurtowość, wydobyć z zapomnienia nieoczywiste odnogi, podziemne rzeki i meandry. Chcemy na różne sposoby przemyśleć przedstawieniową i dramatyczną część polskiej kultury. Wydawać książki, które będą inspirować do przewalczania myślą zarówno jej przeszłości, jak i teraźniejszości.

​

Skoro żywosłowie to słowo skuteczne, to w obszar naszych zainteresowań włączamy także przedstawienia pozaartystyczne – kulturowe, społeczne i polityczne. Wkraczamy w ten sposób w ważną dla nas dziedzinę performatyki, którą chcemy rozwijać przede wszystkim w aspekcie badań nad przedstawieniami, niekoniecznie przy tym będących badaniami teatralnymi. Będziemy poszukiwać prac i publikować prace, które na różne sposoby będą mierzyć się z ogromem performansów, przedstawień i widowisk współtworzących i warunkujących nasze życie indywidualne i zbiorowe. Jeśli społeczeństwo współczesne jest poddane władzy performansu i Widowiska Wcielonego, to „żywosłowie. wydawnictwo” chce być przestrzenią i narzędziem jego krytyki.

​

Będziemy więc publikować książki indywidualne i zbiorowe dotyczące sztuk przedstawieniowych i przedstawieniowych aspektów życia społecznego, w pierwszej kolejności, ale nie wyłącznie – polskiego. Zajmować się będziemy zarówno przeszłością, jak i współczesnością, zachowując nieodmiennie perspektywę dzisiejszych pytań, wyzwań, potrzeb i wątpliwości.

​

Choć dominujący nurt naszych publikacji określić będzie można mianem naukowego, to najważniejszym kryterium jest dla nas jakość myślenia, a nie czystość zmiennego paradygmatu „naukowości”. Dbając o jak najwyższy poziom naszych publikacji i zachowując wszelkie czysto formalne wymogi dotyczące wydawnictw naukowych, chcemy rzucić wyzwanie korporacyjnym kryteriom akademickości zamykanej w obszarze ściśle definiowanych dyscyplin.

​

„Żywosłowie. wydawnictwo” nie jest przedsiębiorstwem, ale przedsięwzięciem. Zostało stworzone przez ludzi, którzy nie mają na celu ani zysku, ani kariery; nie narzekają też na brak zajęcia. Jest próbą otwarcia przestrzeni przecinającej podziały wyznaczane przez dyscypliny, ideologie i projekty polityczne. Zaproszeniem do własnego pokoju polskiej kultury przedstawieniowej.

​

Ponad sto lat temu w bocznej sali gmachu wzniesionego jako Teatr Narodowy Juliusz Osterwa i Mieczysław Limanowski otworzyli swoją Redutę. Na uroczystości jej inauguracji Osterwa cytował powtarzane wielokrotnie słowa Norwida z Promethidiona o „kaplicy, choćby jaki pokój ten, wielkości takiej, gdzieby się polski duch raz wytłumaczył, usymbolicznił rozkwitłemi znaki”. Nie ośmielamy się powtarzać tych słów. Ale słyszymy ich echo.

 

„Żywosłowie. wydawnictwo” rozpoczyna swoją działalność od publikacji książki Krzysztofa Rutkowskiego Bóg Adama, która ukaże się 4 kwietnia 2021 roku w rocznicę fundamentalnego dla polskiego żywosłowia wydarzenia, jakim było wygłoszenie przez Adama Mickiewicza w Collège de France w roku 1843 wykładu XVI kursu trzeciego Literatur słowiańskich, czyli słynnej „lekcji teatralnej”. Zgodnie z logiką przypadku, który – jak powtarza Krzysztof Rutkowski – jest najwyższą formą konieczności, 4 kwietnia to w roku 2021 Niedziela Wielkanocna. Powstrzymując się przed dalszymi interpretacjami, chcemy jednak skonstatować ten prosty fakt, że właśnie tego dnia rozpoczynamy naszą działalność.